نکات زیادی برای افزایش ایمنی در آزمایشگاه وجود دارد که اگر افراد آن ها را رعایت کنند احتمال بروز خطرات کاهش پیدا می کند.

چگونه می‌توان ایمنی خود را در مقابل مواد شیمیایی افزایش دهیم؟

مواد شیمیایی خطرناک (محصولات شیمیایی) در همه جا وجود دارند. تخمین زده می شود که بیش از نیم میلیون ماده شیمیایی هر ساله در تجارت و صنعت استفاده می شود. برخی از این مواد خطرات کمتری برای افراد دارند، در حالی که برخی دیگر کشنده هستند. ممکن نیست در فراورده های جدید ترکیبات شیمیایی وجود نداشته باشد حتی تجهیزات الکتریکی و مکانیکی، بنابراین بایستی ازنحوه کار ایمن با این مواد مطلع باشید .

افراد اغلب از خودشان چنین سوالاتی می پرسند :

۱ – مواد شیمیایی چگونه می توانند به من آسیب برسانند و ایمنی من را تحت تاثیر قرار دهد؟ ۲ – چه کارهایی را  برای حفاظت از خود می‌توان انجام داد ؟ ازکجا می‌توان پاسخ دو سوال فوق را یافت ؟

اولین و در دسترس ترین منبع اطلاعات، برچسب های چسبانده شده بر روی ظروف حاوی مواد خطرناک است. برچسب ها بایستی از هر طرف ظرف قابل رویت باشند، این برچسب ها شامل: برچسب های خطر، اطلاعات ماده وسایر پلاکاردهای مربوطه است. دومین منبع اطلاعات، برگه های اطلاعات ایمنی مواد (MSDS ) هستند.

برچسب ماده شیمیایی: مجموعه ای از علائم، نمادها، حروف و عبارات هشدار دهنده و آگاه کننده در مورد خصوصیات، خطرات مواد شیمیایی و اقدامات ایمنی حفاظتی در مقابل  آنها می‌باشد که بر روی ظروف و یا بسته های حاوی مواد شیمیایی الصاق میگردد.

نکات ایمنی در آزمایشگاه برای حفظ امنیت و سلامتی کارکنان:

۱- قبل از انجام هر آزمایش موضوع و هدف از انجام آزمایش را مطالعه نمایید.

۲- درهنگام حضور در آزمایشگاه حتماً از پوشش مخصوص و دیگر وسایل حفاظتی از قبیل عینک، دستکش، ماسک، در صورت لزوم استفاده کنید.

۳- در آزمایشگاه از کفش های بسته و مقاوم استفاده کنید، تا در صورت ریختن مواد شیمیایی روی پا، صدمه ای به پوست و پا وارد نیاید. همچنین نباید در این محیط از کفش های پاشنه بلند و صندل و یا دمپایی استفاده نمود. پوشیدن دمپایی، صندل، کفش‌های جلو باز و کفش‌های پاشنه بلند در آزمایشگاه ممنوع است.

۴- در آزمایشگاه از پوشیدن لباس‌های آویزان و گشاد اجتناب کنید. زیرا ممکن است در حالی که شما مشغول به کار با چراغ بونزن و یا تجهیزات مشابهی هستید، آتش بگیرد و باعث صدمه به شما شود.

۵- در حد امکان از به دست کردن ساعت، جواهرات و انگشتر در محیط آزمایشگاه خودداری کنید. زیرا ممکن است با جذب بخارهای شیمیایی، موجب بروز خارش و التهاب پوست شود.

۶- قبل از شروع هر آزمایش وسایل مورد نیاز را آماده کرده و روش صحیح استفاده از آنها را یاد گرفته و مرور نمایید هرگز از وسایل معیوب و شکسته استفاده نکنید. استفاده از این وسایل می تواند منجر به بروز خطرات جدی شود.
7- قبل از کار با مواد شیمیایی، ابتدا با خواص آنها آشنا شده، خطرات آنها را شناسایی نموده و روش مقابله با این خطرات را فراگیرید.
8- خطرات احتمالی روش انجام آزمایش و تجهیزات آزمایشگاهی را نیز شناسایی نموده و روش های مناسب مقابله با آنها را بیاموزید.
9- محل چشم شور، دوش اضطراری و کپسول های آتش نشانی را شناسایی و روش استفاده از آنها را بیاموزید.
10- با علائم و هشدارهای ایمنی آشنا شوید.
11- مسیرهای تردد در آزمایشگاه را خالی از اشیای مزاحم نگهدارید.
12- وسایل مورد نیاز آزمایش را بطور مناسب و بی خطر روی میزقرار داده و تجهیزات و مواد غیر لازم را از روی میز جمع آوری کنید.

نکاتی که در حین انجام آزمایش باید به آنها توجه داشت:

۱- در حین انجام آزمایش برای مشاهده واکنش صورت خود را مستقیم بالای ظرف یا دستگاه قرار ندهید. هنگام گرم کردن ظرف یا لوله آزمایش دهانه آن را سمت خود یا دیگری نگیرید.
۲- رعایت دقت و احتیاط در کار با وسایل و مواد شیمیایی از نکات بسیار ضروری است. سعی کنید دست شما به مواد شیمیایی آلوده نشود.
۳- هرگز با دهان اقدام به مکش مواد شیمیایی و یا دیگر مواد نکنید. این کار خطر زیادی به همراه دارد. حتی در صورتی‌ که این مواد وارد دهان شما نشوند، بخار سمی آن‌ها وارد ریه‌ی شما خواهد شد. برای برداشتن محلول های شیمیایی از پیپت های با سرپوش لاستیکی (پوار) استفاده کنید.
۴- در محیط کار آزمایشگاه، از خوردن، آشامیدن، سیگار کشیدن، جویدن آدامس و یا حتی خوردن دارو اجتناب کنید.
۵- هرگز آزمایش در حال اجرا را بدون مراقبت رها نکنید در صورت نیاز اجباری به ترک محل یا در مورد آزمایشهای نیازمند به زمان طولانی، حتما توضیحاتی شامل نام آزمایش، نام آزمایشگر، تلفن تماس، مواد در حال واکنش و احتیاطات لازم را در محل آزمایش در دسترس قرار دهید.
۶- اگر در حال انجام پروژه آزمایشگاهی و یا پایان نامه هستید از انجام آزمایش در ساعات خلوت روز آزمایش اجتناب کنید تا درصورت نیاز بتوانید ازکمک سایر افراد استفاده نمایید. همچنین بهتر است آزمایش ها را زودتر شروع کنید تا قبل از ساعات انتهایی روز خاتمه یابد.
۷- مواد و محلول های آزمایشگاهی باید در ظروف مناسب و دارای درپوش محکم نگهداری شوند تا ضمن جلوگیری از آلودگی هوای آزمایشگاه، از آلودگی نمونه ها با مواد خارجی جلوگیری شود.
۸- مواد مورد استفاده را فقط به میزان مصرف در روی میزها نگهداری و بقیه را در محل مناسب انبار نمایید.
۹- هیچگاه مواد شیمیایی را مزه و یا استنشاق نکنید.
۱۰-  با دست خود دهان و یا چشمان خود را لمس نکنید.
۱۱- هنگام شستشوی ظروف و وسایل شیشه ای، ابتدا شیر آب را باز نموده و منتظر یکنواخت شدن جریان آب و ثابت شدن فشار آن شوید و سپس وسایل مورد شستشو را در مسیر جریان آب قرار دهید تا از رها شدن وسایل از دست (در اثر فشار ناگهانی آب) و شکستن آنها جلوگیری شود.
۱۲- در صورت ریختن مواد شیمیایی بر روی روپوش شما، سریعا روپوش را درآورید تا این مواد با پوست شما تماس پیدا نکند.
۱۳- مواد و محلول های خطرناک و آلاینده محیط زیست را در فاضلاب یا سطل زباله خالی نکنید. این مواد و محلول ها باید جمع آوری و بطریق مقتضی دفع گردند.
۱۴- موادی نظیر اسیدها ، فلزات فعال مثل سدیم، گازها و مواد سمی را در صورت لزوم به اندازه مورد نیاز و با کمال احتیاط مصرف کنید.
۱۵- قبل از برداشتن ظرف محتوی ماده شیمیایی برچسب مشخصات و تاریخ تهیه آن را بخوانید و همیشه مقدار ماده را متناسب با مصرف انتخاب کنید. به علائم هشدار دهنده درج شده روی برچسب ماده شیمیایی دقت کنید.
۱۶- ضمن انجام آزمایش کلیه پدیده ها و تغییرات را باید با دقت زیر نظر داشته و نتایج حاصله را دور از حدث و گمان گزارش کنید. ۱۷- هیچگاه مواد اضافی را به ظرف اصلی برنگردانید. پس از برداشتن ماده مورد احتیاج ظرف را در جای خود قرار دهید.
۲۰- پس از اتمام هر آزمایش لوازم مورد استفاده را تمیز بشوید و هر یک را در جای مخصوص خود قرار دهید.

پسماندهای تیز و برنده را در سیفتی‌باکس‌ها دفع نمایید:

سوزن‌ها و دیگر وسایل تیز و برنده‌ی استفاده شده در آزمایشگاه‌ها، جزء پسماندهای خطرناک محسوب می‌شوند. سوراخ شدن پوست توسط این وسایل، یکی از خطراتی است که سلامت پرسنل آزمایشگاه را تهدید می‌کند و احتمال ایجاد عفونت و یا ابتلای پرسنل به بیماری‌های خطرناکی نظیر ایدز و هپاتیت را افزایش می‌دهد. نکته‌ مهمی که باید به خاطر داشته باشید آن است که از دفع سوزن‌ها و یا دیگر وسایل تیز در سطل‌های زباله‌ی معمولی اجتناب نمایید. با این کار سلامت خود و دیگران را با خطر جدی مواجه می‌سازید.

دوره ایمنی در آزمایشگاه:

ضرورت و اهمیت برگزاری این کارگاه آموزشی:

در دوره ایمنی در آزمایشگاه، فراهم ساختن شرایط محیط کار به طوری که همه کارکنان بتوانند تحت آن شرایط به بهترین نحو و کمترین خطر به فعالیت خود ادامه دهند را آموزش می دهیم، چرا که با پیشرفت علم و توسعه صنایع مختلف و استفاده از مواد شیمیایی گوناگون، انسان ها در معرض عوامل حادثه ساز مختلف قرار گرفته اند و این امر موجب شده که موضوع پیشگیری از حوادث محیط کار بیش از پیش اهمیت یابد. خطرات در آزمایشگاه می‌تواند سلامتی آزمون گر و کارکنان دیگر را تحت تاثیر قرار دهد. در آزمایشگاهی که ایمن است و تمامی کارکنان آن موظف به رعایت اصول ایمنی و استاندارد هستند حوادث و جراحات به حداقل می‌رسد. لذا آموزش در خصوص رعایت نکات ایمنی در آزمایشگاه امری حائز اهمیت است.

هدف از برگزاری این دوره:

افزایش آگاهی و آمادگی پژوهشگران و محققان آزمایشگاه ها در مواجهه با عوامل زیان آور محیط کار و آشنایی با نکات ایمنی و بهداشت محیط کار آزمایشگاه و سایر الزامات فعالیت های آزمایشگاهی، ایمن سازی محیط و پیشگیری از حوادث شغلی در آزمایشگاه ها است. کلیه شاغلین به عنوان نیروی کار بایستی درباره مواد شیمیایی خطرناک موجود در محیط کارشان و اثرات بالقوه آنها بر روی سلامتی و ایمنی خود آگاهی داشته باشند.

سرفصل آموزشی دوره ی ایمنی در آزمایشگاه ها و کارگاه ها:

• قوانین ایمنی در آزمایشگاه ها و کارگاه ها
• استاندارد مواجه با مواد شیمیایی (OSHA)
• علائم خطرهای فیزیکی، بهداشتی و محیط زیستی (Pictograms)
• روش NFPA  برای برچسب گذاری
• روش HMIS  برای برچسب گذاری
• برگه های اطلاعات ایمنی مواد (MSDS )
• مفاهیم سمیت، دوز و پتانسیل خطر
• طبقه بندی آلایندهای محیط کاربر اساس خصوصیات فیزیکی آنها
• حد تماس شغلی
• سیستم جهانی و هماهنگ طبقه بندی و برچسب گذاری مواد شیمیایی (GHS)

مخاطبین هدف آموزش ایمنی در آزمایشگاه ها و کارگاه ها:

مدیران ارشد و کارشناسان آزمایشگاه های کنترل کیفیت و مسئولین فنی

چرا آکادمی معیاردانش پارس:

معیار دانش پارس برترین ارائه دهنده آموزش ایمنی در آزمایشگاه ها و کارگاه ها در ایران است که مجهز به آزمایشگاه های پیشرفته است. علاوه بر این مدرسین ما بیش از ۱۵ سال تجربه کار در آزمایشگاه و ارائه مشاوره در طراحی و استانداردسازی آزمایشگاه و کنترل کیفیت در آزمایشگاه های مختلف با حیطه فعالیت متفاوت را دارند که این باعث می شود دوره های آموزشی معیار به صورت کاملا کاربردی و تخصصی اجرا شود.

مدرس:

دکتر محمد مهدی قیصری تحصیلات: دکتری شیمی گرایش تجزیه سمت: مدیرعامل شرکت معیار دانش پارس عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) رئیس مرکز خدمات آزمایشگاهی و تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان عضو هیات مدیره انجمن صنفی آزمایشگاه های آکرودیته استان اصفهان