کنترل کیفی سموم و دفع آفات نباتی

مقدمه‌ای بر کنترل کیفی سموم و دفع آفات نباتی

اندازه‌گیری سموم

باقیمانده سموم شیمیایی در محصولات کشاورزی و غذایی که نتیجه مستقیم سمپاشی‌های مکرر، نابجا و بیش از حد محصول در دوران رشد است، سلامت مصرف کننده را به طور جدی تهدید می‌کند. بنابراین، شناسایی و تعیین باقیمانده سموم در محصولات به ویژه میوه‌ها و سبزی‌ها که مصرف تازه‌خوری دارند با هدف تضمین سلامت، ایمنی و کیفیت محصول، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

آفت‌کش چیست؟

 به گروهی از مواد شیمیایی گفته می‌شود که به منظور نابود ساختن و یا کنترل جمعیت انواع آفت‌ها از قبیل انواع حشرات، علف‌هاي هرز، عوامل بیماری زا و امثال آن تهیه و تولید می‌شود.

• خصوصیات یک آفت کش شیمیایی مناسب:
• روي آفت هدف تاثیر کافی داشته باشد.
• روي محصول سمپاشی شده تاثیر نامناسب نداشته باشد.
• روي حشرات مفید، اثر سوء نداشته باشند.
• از نظر اقتصادي مقرون به صرفه باشد.
• در محصولات و مواد غذایی طعم و بوي نامطبوع ایجاد نکند.
• تحت شرایط جوي مختلف سمیت خود را علیه آفات هدف حفظ کند.
• بی خطر براي انسان و دام در شرایط سمپاشی و نگهداري
• در محیط اسیدي و قلیایی به سرعت تجزیه نشود.
• در اکوسیستم‌های کشاورزی و غیر کشاورزی و خصوصاً در زنجیره غذایی ایجاد اختلال نکند و روي انواع موجودات از جمله آبزیان، زنبور عسل و غیره اثر نامطلوب نداشته‌باشد.

نام‌های مختلف یک آفت‌کش:

نام عمومی (Entry name):

توسط موسسه سازنده ترکیب، معرفی و سپس به مؤسسه استاندارد جهانی (ISO) پیشنهاد می‌شود تا مورد تایید قرار گیرد.

نام تجارتی یا نام فرمولاسیون (Trade name):

اسامی تجارتی براي هر ترکیب معمولاً متعدد هستند (کارخانه‌جات مختلف، فرمولاسیون‌های مختلف (مصرف‌کنندگان معمولا با این اسامی کار می کنند) مثال علف‌کش رانداپ که نام تجاري گلیفوزیت است.

نام شیمیایی (Chemical name)  

براساس قوانین اتحادیه بین‌المللی شیمی محض و کاربردي (IUPAC) انتخاب می‌شود.

انواع فرمولاسیون آفت کش‌ها:

مایعات محلول در آب (Soluble Water) (L) یا (WS) یا (SL)

پودرهاى محلول در آب (Powder Soluble Water) یا (WSP)

مواد امولسیونه در آب (Water emulsifiable concentrates) (E)

پودرهاى وتابل (Wet table powders) : (WP)

مایعات قابل پخش در آب (Water dispersable liquids) : (WDL)

فورمولاسیون خشک

گرانول‌ها (G)

حبه‌ها (P)

طبقه‌بندی سموم از لحاظ نوع موجودات زنده تحت تأثیر:

حشره‌کش‌ها، کنه‌کش‌ها، نماتد کش‌ها، قارچ کش‌ها، علف کش‌ها، موش کش‌ها، حلزون کش‌ها و غیره.

طبقه‌بندی سموم براساس ساختار شیمیایی:

ترکیبات معدنی و ترکیبات آلی (ترکیبات آلی طبیعی از جمله روغن‌های طبیعی و سموم گیاهی و ترکیبات آلی مصنوعی از جمله نظیر ترکیبات کلره، کاربامات‌ها، آلی فسفره)

شاخص سمیت و زیان بخشی آفت‌کش‌ها:

تعریف LD50: شاخص مقدار کشندگی یک سم است که بر اساس میلی گرم وزن ترکیب سمی در کیلوگرم وزن بدن موجود زنده هدف تعیین می‌شود. در صورت استفاده 50 درصد جمعیت موجود مورد نظر خواهند‌مرد. این عدد هرقدر کوچکتر باشد نشانه این است که میزان کشندگی سم بیشتر است.

حداکثر باقیمانده مجاز آفت‌کش‌ها (MRL) (Maximum residue limites)

استاندارد خاص میزان حداکثر باقیمانده مجاز سم هنگام برداشت محصول است. این باقیمانده بسته به نوع محصول و همچنین استانداردهای ملی و بین‌المللی متفاوت است و بر اساس آن چنانچه میزان باصیوانده سم بیشتر از حد فوق باشد، محصول موردنظر برای مصرف مخاطره آمیز می‌باشد و سلامت را به خطر می‌اندازد.